Gdy procesy w przedsiębiorstwie ulegają stagnacji, gdy gromadzą się zapasy międzyoperacyjne, a także gdy przepływ produktu lub informacji ulega zatrzymaniu, niezbędne będzie przywrócenie lub usprawnienie całego przepływu. Do tego celu służy wiele narzędzi lean, jednak jednym z podstawowych jest VSM – mapowanie strumienia wartości.
Pozwala ono na zapoznanie się z całym procesem produkcji lub też usługi oraz na rozpoznanie miejsc, w których mamy do czynienia z marnotrawstwem.
W jaki sposób tworzy się mapę strumienia wartości? Na czym dokładnie polega metoda VSM i jakie korzyści może odnieść firma z jego wdrożenia?
Na czym polega mapowanie strumienia wartości?
Skrót VSM pochodzi od angielskiej nazwy Value Stream Mapping, oznaczającej właśnie mapowanie strumienia wartości. Jest to metoda, którą stosuje się na dwa sposoby. Jeden z nich zakłada ustanowienie punktem wyjściowym klienta, a następnie cofanie się drogą, którą odbywa produkt lub usługa. Drugi z kolei, jak łatwo się domyślić, polega na przejściu całego procesu od dostawcy materiałów do dostawy gotowego produktu lub usługi.
VSM to analiza i doskonalenie przepływu wartości w danej organizacji. Dzięki tej metodzie mamy okazję dokładnie określić przepływ informacji i materiałów, dlatego stanowi ona jeden z nieodłącznych elementów wdrożenia strategii lean.
Jakie są cele metody VSM?
Analiza całego procesu przepływu produktu lub usługi skutkuje zdobyciem wielu cennych informacji dotyczących przebiegu procesu produkcji. Jakie cele stawia sobie mapowanie strumienia wartości? Pierwszym i najważniejszym jest identyfikacja problemów i marnotrawstwa w procesie.
Kolejne cele to:
- Utworzenie systemu służącego zarządzaniu procesem realizacji zleceń,
- Utworzenie strategii mającej usprawnić działanie produkcji i logistyki,
- Ustanowienie zasad planowania, zaopatrzenia i obsługi klientów oraz zarządzania zapasami,
- Stworzenie planu doskonalenia procesu.
Value Stream Mapping a marnotrawstwo
Aby przedstawić działanie i korzyści, jakie można osiągnąć z wdrożenia metody VSM, warto zatrzymać się na chwilę, by przedstawić definicję marnotrawstwa. Jest ono bowiem różnie rozumiane, a w przypadku lean manufacturing czy też lean management ważne jest jego odpowiednie zrozumienie. Marnotrawstwo, zgodnie z filozofią lean, to wszystko, co nie dodaje wartości do produktu.
Zaznaczyć przy tym należy, że mowa tu o wartości widzianej oczami klienta. Jeśli więc podczas analizy strumienia wartości napotkamy na przykład na czynność, która nie dodaje takiej wartości, uznamy ją za marnotrawstwo.
Czym jest mapa strumienia wartości?
Podczas wdrażania VSM powstaje mapa strumienia wartości, która stanowi wizualizację poszczególnych etapów procesu produkcyjnego danego produktu. To wstęp do analizy poszczególnych kroków podejmowanych podczas trwania całego procesu: od pozyskania surowca do dostawy do rąk klienta.
Podczas tworzenia mapy bierze się pod uwagę trzy główne czynniki:
- Czynności dodające wartość do wyrobu,
- Czynności niedodające wartości do wyrobu oraz
- Czas trwania powyższych czynności.
Porównanie tych trzech czynników daje nam możliwość określenia stopnia efektywności operacyjnej systemu produkcji, a także zidentyfikowania marnotrawstwa czasu, pieniędzy i materiału.
Jak tworzy się mapę strumienia wartości?
Mapa strumienia wartości wizualizuje przebieg wyrobu od dostawcy materiału do ostatecznego odbiorcy i przebiega w trzech etapach:
- Analiza zastanego stanu (Value Stream Analysis). Tu warto oprzeć się pokusie komentowania i szukania rozwiązań.
- Stworzenie mapy stanu docelowego (Value Stream Design). To moment, w którym warto przedstawić jak najwięcej rozwiązań, nawet takich, które wydają się niemożliwe do zrealizowania.
- Stworzenie planu działań, który ma na celu udoskonalenie przepływu wartości (Value Stream Work Plan). To etap, w którym eliminujemy rozwiązania niemożliwe do realizacji i skupiamy się na tych, które można wdrożyć w życie.
Jakie informacje znajdują się na mapie strumienia wartości?
Na mapie strumienia wartości powinny się znaleźć takie informacje, jak sposób komunikacji z klientem, zapotrzebowanie klientów i ich zmienność oraz czas potrzebny na uzyskanie gotówki od klienta. Ponadto, na mapie tej umieszczamy także dane dotyczące formy i czasu trwania przepływu informacji wewnątrz formy, zapasów, szczegółów procesu wytwarzania i czasu realizacji zlecenia.
Mapa strumienia wartości analogowo
Choć programy komputerowe dają wiele możliwości tworzenia mapy w formie cyfrowej, wielu specjalistów stoi na stanowisku, że najlepsze efekty daje wykonanie mapy strumienia wartości na dużej kartce, z użyciem karteczek do przyklejania post-it.
Dzięki temu w razie czego możemy w każdej chwili coś dopisać, przekleić i zmienić na bieżąco. Co więcej, mapy strumienia wartości nie tworzymy zza biurka. Powinna ona powstawać we współpracy z innymi osobami, które będą fizycznie obecne w miejscach przepływu wartości.
Istnieją trzy podstawowe zasady dotyczące wdrożenia Value Stream Mapping:
- Udaj się bezpośrednio do miejsca, w którym przebiega proces produkcyjny,
- Rozmawiaj z osobami zaangażowanymi w analizowany proces produkcyjny,
- Obserwuj i szkicuj dany proces produkcyjny.
Jakie efekty daje VSM?
Firma wdrażająca VSM zainteresowana jest przede wszystkim (całkiem słusznie), jakie korzyści może odnieść z zastosowania takiej metody. Przede wszystkim, dzięki mapowaniu strumienia wartości skracamy czas przejścia produktu przez proces. Zwiększeniu ulega zdolność reakcji przedsiębiorstwa na zmieniające się potrzeby klienta. Spojrzenie na całość procesu oczami klienta ułatwia ustalenie, które czynności dodają wartość produktowi, a które nie (i są marnotrawstwem).
To jednak nie wszystko.
Dzięki metodzie Value Stream Mapping na jaw wychodzą takie problemy, jak zbyt długi czas oczekiwania lub przezbrojenia, co wpływa na czas trwania całego procesu produkcji. Pierwszym krokiem do jego optymalizacji jest wykrycie ich źródła.
Mapa strumienia wartości – przykłady zastosowania
Mapowanie strumienia wartości to metoda na tyle uniwersalna, że może być stosowania na wielu obszarach. Sprawdza się na przykład w doskonaleniu procesów w medycynie, w przemyśle motoryzacyjnym, w bankowości, a także w administracji.
Zachęcamy także do lektury „VSM jako etap wdrażania Lean Manufacturing w przedsiębiorstwie„, która rozjaśni temat w kontekście lean.
Jakie są Twoje doświadczenia z wdrożeń value stream mapping? Z chęcią poznamy Wasze przykłady.
Dacie jakiś przykład jak wygląda mapowanie strumienia wartości w magazynie?