Metoda Poka Yoke sprawdzi się wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z operacjami, które w przeszłości generowały wadliwe produkty. To także doskonałe rozwiązanie po wystąpieniu reklamacji od klienta (wdrożenie akcji korekcyjnej).
Metoda Poka-Yoke pozwala ona na wykonanie kolejnego kroku w toku produkcji tylko wtedy, gdy poprzedni krok został wykonany prawidłowo. Poka Yoke zakłada też, że człowiek jest omylny, dlatego procesy produkcji muszą być tak zorganizowane, by wyeliminować możliwość błędów, niedopatrzeń i omyłek.
Czym jest Poka Yoke? Jakie daje rozwiązania i jakich można się spodziewać efektów po ich wdrożeniu?
Co to jest Poka Yoke?
Poka Yoke (w angielskiej terminologii mistake proofing) to metoda pozwalająca na zapobieganie wadom produktów wynikającym z pomyłek i błędów popełnionych w wyniku braku koncentracji. Mimo że nieuwaga to rzecz naturalna, istnieją sytuacje, gdy nie można sobie pozwolić na uchybienia.
Tu odpowiedzią jest Poka Yoke.
Urządzenia Poka Yoke umożliwiają szybkie wykrycie błędu lub niedopuszczenie do jego powstania. Dzięki nim niemożliwe jest przesłanie produktu do dalszych etapów procesu, jeśli jest on nieprawidłowo wykonany. Mówiąc w skrócie, Poka Yoke to system narzędzi, czujników, oprogramowania i oprzyrządowania, który potwierdza zgodność danych cech wyrobu i blokuje produkt niezgodny z wytycznymi.
Poka Yoke – metoda zapobiegania defektom
Twórca metody Poka Yoke, Shigeo Shingo, inżynier z fabryki Toyoty, kierował się słuszną zasadą mówiącą, że nie można „zmusić” operatora na stanowisku do stuprocentowej koncentracji w ciągu całego dnia pracy. Zawsze mogą zdarzyć się błędy.
Shigeo zaproponował jednak doskonałe rozwiązanie tego problemu: na stanowisku pracy powinny znajdować się urządzenia, które „wymuszą” koncentrację lub też ułatwią pracownikowi jej zachowanie.
Pierwsze urządzenie Poka Yoke
Pierwsze urządzenie Poka Yoke powstało w 1961 roku w fabryce Yamada Electric. Podczas montażu włączników elektrycznych bardzo często pojawiał się jeden błąd: pracownicy zapominali o zamocowaniu sprężyn pod przyciskiem.
Rozwiązanie?
Twórca urządzenia, Shigeo Shingo, zaproponował podajnik z przyciskami i sprężynami do każdego włącznika. Dzięki temu pracownik miał dla jednego wyrobu komplet elementów i jeśli nie zużył któregoś, widział, że popełnił błąd i mógł go szybko naprawić.
„Zero defektów” i Poka Yoke
Pierwsze urządzenie Poka Yoke łączy się nierozerwalnie z nowatorskim podejściem jego twórcy do kontroli. Postawił on sobie za cel stworzenie metody zapewniającej zero defektów.
Na jakich zasadach działa taka kontrola?
- Autonomiczność. Kontrolę powinna przeprowadzać osoba wykonująca pracę.
- 100%. Efekt „zero defektów” można uzyskać tylko poprzez sprawdzenie każdego z wyrobów.
- Niskie koszty. Operator kontroluje wyrób podczas wykonywania operacji. Stanowi ona jej element składowy i nie zajmuje dodatkowego czasu.
Jak wdraża się Poka Yoke?
Wdrożenie Poka Yoke powinno odbywać się zgodnie z ustalonymi zasadami. Należą do nich:
- Zidentyfikowanie operacji lub procesu, które trzeba zabezpieczyć przed błędami.
- Użycie analizy „5 why” do wykrycia przyczyny problemu.
- Wybór rodzaju Poka Yoke.
- Zaprojekotowanie Poka Yoke.
- Testowanie wybranych rozwiązań przed zakupem lub inwestycjami.
- Zlecenie wykonania narzędzia lub programu komputerowego.
- Przeprowadzenie szkolenia dla osób, których dotyczy korzystanie z Poka Yoke.
- Po dłuższym okresie – zweryfikowanie 100 lub 1000 produktów w celu sprawdzenia, czy system działa i czy jest wykorzystywany.
Poka Yoke – przykłady metod
Urządzenia Poka Yoke mogą pełnić funkcje regulacyjne i ustawiające. W przypadku tych pierwszych stosuje się metody kontroli i ostrzegania, natomiast w przypadku drugich metody kontaktu, ustalonej wartości i koniecznego kroku.
Przyjrzyjmy się z bliska poszczególnym metodom.
Metody kontroli Poka Yoke
Metody kontroli, nazywane też metodami sterowania, polegają na zatrzymaniu procesu lub maszyny w momencie wystąpienia wady. Usterkę należy wówczas usunąć lub naprawić i uruchomić ponownie maszynę. Taki system najczęściej stosuje się wtedy, gdy maszyna ma wbudowane funkcje kontrolne i zatrzymuje się, gdy zidentyfikuje wadę w procesie lub produkcie. Chociaż metoda taka pozwala na efektywne eliminowanie wad, niekiedy zatrzymywanie całego procesu może mieć negatywny wpływ na wydajność.
Metody ostrzegania Poka Yoke
Metoda ta polega na ostrzeganiu operatora o wystąpieniu usterki poprzez alarm, na przykład świetlny lub dźwiękowy. Minusem metody ostrzegania jest fakt, iż jeśli operator nie będzie reagował na alarm, wady nadal będą występowały. Dlatego też rodzaj alarmu musi być przemyślany. Najlepiej działają efekty świetlne w połączeniu z efektami dźwiękowymi. Takie rozwiązanie zwiększa szanse na to, że operator zauważy alarm i zareaguje w odpowiedni sposób.
Metody kontaktu Poka Yoke
Korzystanie z metody kontaktu Poka Yoke pozwala wykryć określone nieprawidłowości, takie jak zmiany kształtu, koloru czy temperatury.
Jak to działa?
Odbywa się ono dzięki czujnikom (fotokomórkom, detektorom metalu, wyłącznikom krańcowym) lub też innym urządzeniom Poka Yoke, na przykład bolcom albo wypustkom, które uniemożliwiają niepoprawne założenie danej części.
Metody ustalonej wartości Poka Yoke
Działanie metody ustalonej wartości Poka Yoke polega na wykrywaniu usterek poprzez sprawdzenie użycia określonej ilości części lub też wykonanie odpowiedniej ilości ruchów. Wykorzystuje się w niej na przykład liczniki wykonanych ruchów lub przekazuje się wyliczoną do danej operacji liczbę elementów.
Metody koniecznego kroku Poka Yoke
Metoda koniecznego kroku umożliwia wykrywanie nieprawidłowości w przypadku, gdy wybrany ruch musi być wykonany w określonym czasie albo w określonej kolejności.
Przykład?
Weźmy sytuację, w której operator pobiera z pojemnika element w określonym czasie i montuje go w wyrobie, zanim ten opuści jego stanowisko pracy. Jeśli wstawimy tu czujnik pobrania elementu, taki jak fotokomórka, waga lub licznik, włączy się alarm i zatrzyma się transport, jeśli pracownik nie wykona danej czynności w określonym czasie.
O praktycznych wdrożeniach Poka Yoke w firmach i przedsiębiorstwach przeczytacie także w tym artykule, który dobrze obrazuje techniki Poka-Yoke w usprawnianiu procesów organizacyjno-administracyjnych.